Η ιστορία ενός υπέροχου τραγουδιού

 

Ε Π Ω Ν Υ Μ Ω Σ

Η μπαλάντα του Αντρίκου

Η ιστορία ενός υπέροχου τραγουδιού

Αρχές της 10ετίας του 60 για να σπουδάσουμε στο Γυμνάσιο, οι γονείς μας πλήρωναν δίδακτρα εκτός από τα βιβλία βέβαια και τα άλλα. Ήταν δυσβάστακτη  δαπάνη (μήπως και σήμερα δεν είναι…). Απαλλάσσονταν από τα δίδακτρα όσοι προβιβάζονταν με βαθμό πάνω από 18 (ήταν σπάνι να πάρεις τότε τέτοιο βαθμό).  Ακόμη θυμάμαι την μέρα που ο παππούς μου (ο παππούκας μου) για επιβράβευση για το άριστα και γιατί από 8 χρονών ήμουν στο αναλόγιο, μικρός ψαλτάκος, μου πήρε σαν δώρο ένα πικάπ Ντούαλ (εκείνο το βαλιτσάκι με τα γκρί-πορτοκαλί χρώματα) και ένα ραδιόφωνο Βέγκα, γιατί τα πικάκ εκείνα δεν είχαν ενισχυτή.

Ήταν τότε που αγόρασα την Μυρτιά και την Μαργαρίτα-Μαργαρώ και βέβαια τον αριστουργηματικό Επιτάφιο του 1961. Αργότερα πια στην Θεσσαλονίκη το 1964 πήρα ένα δισκάκι  που από την μια μεριά είχε τους Μοιραίους και από την άλλη την Μπαλάντα του Αντρίκου και τα δύο σε στίχους του Βάρναλη και  μουσική του Θεοδωράκη.

Η μπαλάντα του Αντρίκου

Στίχοι: Κώστας Βάρναλης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ερμηνεία : Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Είχε την τέντα ξομπλιαστή
η βάρκα του καμπούρη Αντρέα.
Γυρμένος πλάι στην κουπαστή
ονείρατα έβλεπεν ωραία.
Η Κατερίνα κι η Ζωή,
τ’ Αντιγονάκι κι η Ζηνοβία.
Ω, τι χαρούμενη ζωή!
Χτυπάς, φτωχή καρδιά, με βία.
Τα μεσημέρια τα ζεστά
τη βάρκα παίρνανε τ’ Αντρέα
για να τις πάει στ’ ανοιχτά
όλες μαζί, τρελή παρέα.
Άξαφνα πέφταν στο νερό

Η καθεμιά γδυτή γοργόνα

Κιόλο γινόταν πιο μικρό

Τ΄Αντρέα το μάτι ίσα βελόνα

Είναι μεγάλος ο Θεός!

Τ΄αχείλι το πικρό του λέει.

Πόσο μεγάλος κι αγαθός

Και πλούσια τα χρυσά του ελέη!

Μα ρθε  ο χειμώνας ο κακός
και σκόρπισε η τρελή παρέα
Και σένα βήχας μυστικός
σ’ έριξε χάμω, μπάρμπα Αντρέα.

Κι αν φτύνεις αίμα στο γιαλό

Περνάει μπροστά σου η Ζηνοβία

(ένα τραγούδι σιγαλό

στον καφενέ παίζ΄η ρομβία):

 

πως τα περνάς, σ΄αναρωτά,

τα τόσα βάσανα της ζήσης;

Πάρε τα λίγ΄αυτά λεφτά

Να γιάνεις και να ξαναζήσεις.

Κ΄η βάρκα μάνα γελαστή,

Από την μια στην άλλη μπάντα

σ΄αργοκουνάει στην κουπαστή

-Καλό ταξίδι σου για πάντα!

Πόσο μεγάλος ο Θεός

Πατήρ και Πνεύμα και Υιός!

 

Ο Μίκης Θεοδωράκης με την μουσική του ήθελε προφανώς  να διατηρήσει τον ανάλαφρο τόνο που έχουν οι πρώτες 3 στροφές, προσθέτοντας στο τέλος υπαινικτικά μόνο την 6η. Απόφυγε επίσης να χρησιμοποιήσει την 4η  και την 5η με τον σαφή σεξουαλικό υπαινιγμό για το "ματάκι"  του καμπούρη Αντρέα στα νεαρά και γυμνά κορίτσια.

Ο Βάρναλης είχε παλιά σχέση με την Αίγινα. Τη δεκαετία του 1920 έμεινε κάμποσο καιρό εκεί. Εκεί έγραψε το πρωτοποριακό του έργο «Το φως που καίει». Εκεί εμπνεύστηκε και έγραψε πολλά ποιήματα, όπως τη Μπαλάντα του Αντρίκου.

Το ενδιαφέρον με αυτό το τραγούδι είναι ότι τα πρόσωπα του τραγουδιού ήσαν  υπαρκτά.

Η Κατερίνα (Κατίνα στην καθημερινή) και τ’ Αντιγονάκι (Αντιγόνη) είναι οι δύο αδελφές της Ιφιγένειας, το γένος Ζέρβα, συζύγου του πασίγνωστου παλιού Αιγινήτη γιατρού, του Ξυδέα

Η Ζωή ήταν η Ζωή Γιαννούλη, αδελφή του δικηγόρου Τάκη Γιαννούλη. Και, τέλος, η Ζηνοβία, η διασημότερη όλων, ήταν κόρη του Γιάγκου Μπήτρου, μεγάλου ξυλέμπορου της εποχής, Αξίζει να σταθούμε λίγο στη Ζηνοβία, γιατί πράγματι φαίνεται ότι ήταν μια γυναίκα ξεχωριστή και πολύ προχωρημένη για τα ήθη της εποχής. Η οποία με τη σειρά της σπούδασε στο Παρίσι και υπήρξε από τις πρώτες φεμινίστριες της Ευρώπης Έχοντας οικονομική άνεση, ήταν η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που αγόρασε και οδήγησε αυτοκίνητο, έπαιζε δημοσίως χαρτιά και κάποια εποχή μετέτρεψε το μαγαζί του πατέρα της σε κινηματογράφο. Τα φορέματά της τα έφερναν στην Αίγινα υπάλληλοι του Τσούχλου, πολυτελούς οίκου νεωτερισμών της εποχής στην Αθήνα. Διηγούνται ότι ήταν πολύ χειραφετημένη, κατήργησε από μόνη της τις ξεχωριστές πλαζ, δημιουργώντας μπαιν-μιξτ, αφού δεν δίσταζε να κολυμπά ακόμη και μέσα στο λιμάνι, συμπαρασύροντας και άλλες γυναίκες, αλλά και άντρες.

Υπαρκτό πρόσωπο ήταν και ο βαρκάρης της συντροφιάς, ο καμπούρης Αντρέας, ο Αντρίκος. Πρόκειται για τον Ανδρέα Γελαδάκη, γνωστό με το παρατσούκλι «Τσουκλανίδας».

                       Ζηνοβία Μπήτρου: η Γεωργία Σάνδη της Αίγινας....

Η Ζηνοβία Μπήτρου ξαπλωμένη μαζί με την Κατερίνα και το Αντιγονάκι

 

Η βάρκα του Ανδρέα Γελαδάκη ή Τσουκλανίδα με την τέντα ξομπλιαστή    (στη διάλεκτο της Αν. Ρωμυλίας, ζωγραφιστή, στολισμένη)

Κώστας Πινέλης

7-5-2021

Κόκκινη Πρωτομαγιά, πρωτοπόρα εργατιά

 

Ε Π Ω Ν Υ Μ Ω Σ

Κόκκινη Πρωτομαγιά, πρωτοπόρα εργατιά

Φέτος, συμπληρώνονται 135 χρόνια μετά την εργατική εξέγερση στο Σικάγο για το 8ωρο και 101 χρόνια μετά την κατάκτησή του για τη χώρα μας.

Η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας το 1884 είχε αποφασίσει πως εάν οι εργοδότες δεν αποδέχονταν το αίτημα του οκτάωρου θα πραγματοποιούσε πανεργατική απεργία την 1η Μάη του 1886.

Τα όργανα του συστήματος, η αστυνομία, χτυπά και δολοφονούνται  και τραυματίζονται εργάτες, έξω απ’ το εργοστάσιο «Μακ Κόρμικ», στο Χάρβεστερ. Τα συνδικάτα καλούν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την επόμενη μέρα στην πλατεία Χαϊμάρκετ. αστυνομικοί με επικεφαλής έναν γνωστό αξιωματικό, διώκτη των εργατών, επιτέθηκαν στη συγκέντρωση. Σκοτώνονται και τραυματίζονται πολλοί.

 Η αστυνομία συλλαμβάνει εργατικά στελέχη και οκτώ παραπέμπονται σε δίκη. Οι 4 (Α. Σπάις, Α. Φίσερ, Τζ. Ενγκελ, Α. Πάρσον) καταδικάζονται σε απαγχονισμό και τους κρεμάνε στις 11 του Νοέμβρη του 1887.

Τα λόγια με τα οποία ο Αύγουστος Σπάις απευθύνθηκε στους κατηγόρους τους παραμένουν ζωντανά: Εδώ θα ποδοπατήσετε μία μικρή σπίθα, εκεί όμως και πιο πέρα και απέναντι και γύρω μας παντού, θα ξεπεταχτούν οι φλόγες. Η φωτιά είναι υπόγεια και δε θα μπορέσετε να τη σβήσετε…

 

          Έργο που απεικονίζει της ιστορική απεργία  του Σικάγου

 Θεσσαλονίκη: Μάης του 1936

Οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Ξάνθης, της Δράμας και της Καβάλας κατεβαίνουν σε απεργία ζητώντας την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Στην απεργία πήραν μέρος 40.000 καπνεργάτες. Τις επόμενες μέρες ακολουθούν συγκρούσεις. Σκοτώνονται πολλοί μεταξύ αυτών ο Τάσος Τούσης από το Ασβεστοχώρι, αυτοκινητιστής που είχε ηλικία 25 ετών την ημέρα του θανάτου του. Από τον οποίο ο Μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος εμπνεύστηκε και έγραψε τον αριστουργηματικό «Επιτάφιο»».

                                 Μάης-1936-Θεσσαλονίκη-

Οι 200 κομμουνιστές της Καισαριανής

Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τις ναζιστικές δυνάμεις Κατοχής, ως αντίποινα για τη δράση της αντιστασιακής οργάνωσης του ΕΛΑΣ. Οι περισσότεροι από τους εκτελεσθέντες παραδόθηκαν στις δυνάμεις Κατοχής από το προηγούμενο καθεστώς.. «Τώρα θα σε φυλάει ο εχθρός».

  «…Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα, / μόν’ ήρθαν μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι. Και πρώτος άρχος του χορού, δυο μπόγια πάνου απ’ όλους / κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος…*» (Κώστας Βάρναλης – Πρωτομαγιά 1944).

*Ο Ναπολέος, ήταν ο Ναπολέων Σουκατζίδης. Γεννήθηκε στην Προύσα το 1909. ήταν Έλληνας κομμουνιστής συνδικαλιστής, ένας από τους 200 αγωνιστές που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την 1η Μαΐου του 1944. Λόγω της ιδιότητας και υπηρεσίας του ως γνώστης της Γερμανικής και διερμηνέας του δόθηκε χάρη την οποία  αρνήθηκε να εκτελεστεί κάποιος άλλος στην δική του θέση και ο ίδιος να γλυτώσει, και έτσι εκτελέστηκε με τους υπόλοιπους 199 κρατούμενους του Χαϊδαρίου την Πρωτομαγιά του 1944. Στο τελευταίο γράμμα προς τον πατέρα του ο Σουκατζίδης έγραψε: Πατερούλη, πάω για εκτέλεση, να 'σαι περήφανος για τον μονάκριβο γιο σου. Ν' αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα* σου και την αδελφούλα μου, κι οι δυο τους μεγάλοι άνθρωποι. Γεια, γεια πατερούλη.

*Εννοώντας την αρραβωνιαστικιά του Χαρά, αδελφή της Μαρίας Λιουδάκη. 

Η εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή: Χαρακτικό του Τάσσου

----------------

 Αυτή η φετινή Πρωτομαγιάτικη απεργία και συγκέντρωση είναι διαφορετική από τις προηγούμενες, αφού φέτος, 135 χρόνια μετά την εργατική εξέγερση στο Σικάγο για το 8ωρο και 101 χρόνια μετά την κατάκτησή του για τη χώρα μας, κυβέρνηση και εργοδοσία ετοιμάζονται να νομοθετήσουν τη 10ωρη δουλειά χωρίς πρόσθετη αμοιβή, να καταστήσουν «νόμιμο» το εργοδοτικό ξεσάλωμα που εντείνεται τα τελευταία χρόνια με τις πλάτες όλων των κυβερνήσεων.

Το νομοσχέδιο που ετοιμάζει η κυβέρνηση περιλαμβάνει ακόμα την ποινικοποίηση της συνδικαλιστικής δράσης, νέα εμπόδια στην προκήρυξη απεργίας, ηλεκτρονικό φακέλωμα στα σωματεία, απελευθέρωση των απολύσεων, μονιμοποίηση και γενίκευση της τηλεργασίας. Οσα δηλαδή αποτελούν διακαή πόθο των βιομηχάνων, των επιχειρηματικών ομίλων και εδώ και χρόνια βρίσκονται στα κιτάπια των «βέλτιστων πρακτικών» της ΕΕ, ενώ ήδη εφαρμόζονται σε χώρους δουλειάς, στο όνομα της «θωράκισης» των επιχειρήσεων από την προηγούμενη ακόμα κρίση.

 

 

Κώστας Πινέλης

4-5-2021