Δημήτρης ψαθάς "Αείζωος" και διαχρονικός

Ε Π Ω Ν Υ Μ Ω Σ

Δημήτρης ψαθάς

"Αείζωος" και διαχρονικός

Έτος 1965. Από το 1963 δουλεύω μαθητευόμενος ψυκτικός στην νέα αγορά, την πρώτη δηλαδή στοά της αγοράς Μοδιάνο (ερχόντας, επί της Ερμού, από την Αριστοτέλους προς την Κομνηνών). Απέναντι, σε ένα από εκείνα τα μαγαζάκια (ισόγειο και πατάρι) ένας ράπτης από εκείνους τους «γλυκούς» κομμουνιστές με «διακοπές» στους «Παρθενώνες» της εθνικοφροσύνης. Μαζί με όσα μου συζητούσε, μου συνέστησε μερικά βιβλία τα οποία με πολλές οικονομίες απέκτησα αφού  υπήρχαν δικοί μας που σε διευκόλυναν με τις δόσεις. Τότε απέκτησα σημαντικά βιβλία όπως  το «Οδός Αβύσσου αριθμός μηδέν» του Λουντέμη. Τότε έκανα την πρώτη μου γνωριμία με το συγγραφικό έργο του Δημήτρη Ψαθά «Αντίσταση» (χειμώνας του 41-Αντίσταση) σε μια υπέροχη δερματόδετη έκδοση του οίκου Φυτράκη (διαβάζω δική μου σημείωση στην τελευταία σελίδα. Δεκέμβρης 1965-δρχ.100) και το «Χιούμορ μιας Εποχής».

Τώρα πως θυμήθηκα τον Ψαθά; Θαρρώ πως αντί για οποιοδήποτε σχόλιο για την 50χρονη «επέτειο» της επιβολής της ξενοκίνητης Χούντας, ήταν ότι καλύτερο να κάνω ένα αφιέρωμα στον Δημήτρη Ψαθά.

Ο Δημήτρης Ψαθάς καταγόταν από την Τένεδο αλλά γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου τον Οκτώβριο του 1907. Το 1923, με τη Μικρασιατική καταστροφή, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του και αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία, την ευθυμογραφία και το θέατρο. Το 1925 ξεκινάει τα πρώτα δημοσιογραφικά του βήματα από τις σελίδες της εφημερίδας Ελεύθερον Βήμα. Το 1935 αρχίζει να γράφει στην εφημερίδα Αθηναϊκά Νέα Το 1937 αναλαμβάνει το χρονογράφημα στην ίδια εφημερίδα (που μετά την Κατοχή μετονομάστηκε σε «Τα Νέα»), όπου παρέμεινε για σαράντα περίπου χρόνια δίνοντας με πάθος την καθημερινή του παρουσία μέσα από τη στήλη του μαχητικού του χρονογραφήματος «Εύθυμα και Σοβαρά», που δέσποζε στην πρώτη σελίδα.
Πολυγραφότατος ο Δ. Ψαθάς. Βιβλία, θεατρικά έργα, χρονογραφήματα. Πολλές κωμωδίες του έγιναν κινηματογραφικές ταινίες και παίχθηκαν και παίζονται ακόμη στο θέατρο.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Δ. Ψαθάς απ' όλο το μεγάλο έργο του ξεχώριζε δύο: τον «Φον Δημητράκη» και το «Γη του Πόντου», γιατί αυτά τον χαρακτήριζαν σαν άνθρωπο. Ηταν η πιο βαθιά και σοβαρή του πλευρά.

Ο «Φον Δημητράκης» αποτελεί έναν ύμνο στην αντίσταση. Σ’ αυτό η πένα του έβγαλε όλη την περιφρόνηση του για τον δωσιλογισμό. Το ιστορικό έργο του, "Γη του Πόντου", στο πρώτο μέρος του οποίου καταγράφει τις "παιδικές αναμνήσεις" του από την Τραπεζούντα, όπου γεννήθηκε το 1907, μέχρι το 1923 που ήρθε στην Αθήνα, αποτελεί έναν ύμνο στον αγαπημένο του Πόντο.

Ο Ψαθάς ήταν ΕΑΜικός¹ δημοσιογράφος (πράγμα που είναι ελάχιστα γνωστό) «Ο Ναπολέων Σουκατζίδης και οι Διακόσιοι της Πρωτομαγιάς» είναι από τα πιο θαυμαστά κείμενα στο Βιβλίο «Αντίσταση». Στη θύελλα που ακολούθησε, ο Ψαθάς ακολούθησε τα βήματα των πολλών. Απομακρύνθηκε από το ΕΑΜ. Αναδείχτηκε σε κορυφαία υπογραφή στη ναυαρχίδα του καθεστωτικού Τύπου (Συγκρότημα Λαμπράκη), στο Θέατρο², στο Βιβλίο³, στο Σινεμά⁴. Όμως ο «Δεκέμβρης» και η ηρωϊκή Αντίσταση επανέρχεται στη μνήμη του και τον τριβελίζει. Λέει:

«Πολλές φορές έκατσα και σκέφτηκα επάνω στον Δεκέμβρη αν ήταν ένα σφάλμα, όμως ποτέ δεν μπόρεσα να καταλήξω σε συμπέρασμα. Κάθε φορά που το επιχειρώ θυμάμαι το ήρεμο χαμόγελο τούτου του παιδιού που ανέβαινε σφυρίζοντας επάνω στην ταράτσα του σπιτιού μου, μ’ ένα κουμπουροντούφεκο να χτυπηθή με την βρετανική αυτοκρατορία. Κι’ όλες τις λογικές μου σκέψεις τις παρασύρει και τις καταπλημμυρά ο θαυμασμός».

 Έτσι έγραψε το «Ταράτσεν Πάρτυ» και το ευθυμογράφημα «Το εθνικόφρον λαμόγιο της μετακατοχικής εποχής».

Όπως αφηγείται ο αξέχαστος Νίκος Καραντηνός («Ριζοσπάστης 31/5/2005) «για τον αγωνιστή, τον ΕΑΜίτη Ψαθά και την αγάπη, το πάθος του για την Εθνική Αντίσταση»: Ύστερα από τα Δεκεμβριανά, και όπως είναι φυσικό σε δύσκολες συνθήκες, τις Αποκριές του 1945, αντιστασιακοί δημοσιογράφοι αποφάσισαν να οργανώσουν μια γιορταστική εκδήλωση στην αίθουσα, στο υπόγειο του Αρσακείου, εκεί, που αργότερα έγινε το Θέατρο Τέχνης. Μεγάλη η αίθουσα, πολλοί ηθοποιοί, γνωστοί τραγουδιστές, ώρες αξέχαστες αλλά γενικά η ατμόσφαιρα δε βοηθούσε, ήταν «πεσμένη». Και ξαφνικά μέσα στους ψιθύρους και στη μουσική ακούστηκε μια στεντόρεια φωνή να βροντοφωνάζει: Βροντάει ο Όλυμπος / Αστράφτει η Γκιώνα. Ήταν ο Δημήτρης Ψαθάς που πρώτος τραγουδούσε του Νίκου Καρβούνη το ρωμαλέο και αθάνατο θούριο. Άλλαξε η ατμόσφαιρα, αλλάζουν όλοι. Ο Ψαθάς κι η παρέα του παρέσυραν μαζί τους το αποκριάτικο εκείνο γλέντι, σε μια γιορτή αξέχαστη της Αντίστασης του ΕΑΜ».

Το 2005 εκδόθηκε γραμματόσημο με τη μορφή του Ψαθά στην αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων των ΕΛΤΑ «100 χρόνια από την ίδρυση της ΕΣΗΕΑ».

Ήταν πολύ ενοχλημένος,  εξοργισμένος θα έλεγα από τα ποντιακά ανέκδοτα που ήταν σε έξαρση μια περίοδο γιατί πολλά από αυτά ήταν αήθη και κακόβουλα. Θυμάμαι ένα χρονογράφημά του στην πρώτη σελίδα των «Νέων». Περιγράφει την παρουσία του σε μια παρέα «διανοούμενων» οι οποίοι διασκέδαζαν λέγοντες ποντιακά ανέκδοτα τα οποία, ως συνήθως, άρχιζαν: ξέρετε τι κάνουν οι Πόντιοι; Κάποια στιγμή λοιπόν τους λέει ο Ψαθάς, να σας πω και εγώ ένα ανέκδοτο. Πες μας, πες μας, είπε αδημονώντας  η ομήγυρη. Περιμένοντας από τον χιουμορίστα Πόντιο «ένα καλό» για να γελάσουν.

«Ξέρετε τι κάνουν τελευταία οι Πόντιοι; Τους λέει ο Ψαθάς. »Συγκεντρώνουν χρήματα για να αγοράσουν ένα πολεμικό πλοίο για να ενισχύσουν το Πολεμικό Ναυτικό».

Ο Δημήτρης Ψαθάς πέθανε στις 13 Νοεμβρίου 1979, 38 χρόνια μετά παραμένει «αείζωος» και διαχρονικός και καταγράφεται ως πολιτιστική κληρονομιά στο γονίδιο του Ελληνα. Στα 20 χρόνια από τον θάνατό του η κόρη του Μαρία Ψαθά, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις που δημιούργησε τα «ΑΠΑΝΤΑ» του, με στόχο να διασωθεί, προβληθεί και διαβαστεί από τις νέες γενιές το αθάνατο έργο του κορυφαίου κωμωδιογράφου, αλλά και χρονογράφου.

 Υ.Σ.: Οι ιστοσελίδες που ασχολούνται με την ιστορία και την λαογραφία του Πόντου, στις 10-12 προσωπικότητες του Πόντου που αναφέρουν, δεν περιλαμβάνουν το όνομα του Δημήτρη Ψαθά!!! Εκτός από μία…

Την στιγμή που έχουν όλες τον Λεωνίδα Ιασωνίδη που τάχα δεν μπορούσε να αντέξει την δικτατορία του Μεταξά και το 1938 την έκανε για την Αγγλία όπου καλοπερνούσε ενώ ο ελληνικός λαός αγωνιζόταν και πέθαινε από την πείνα στην κατοχή. Από την Αγγλία γύρισε μετά την απελευθέρωση.

Ιδεολόγος αντικομμουνιστής ήταν υπέρμαχος της εκτέλεσης του Μπελογιάννη και ο «πατέρας των Ποντίων», (όχι όλων), πρότεινε στους Μεταλλικιώτες, που αγωνίζονταν για την ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων και την διαγραφή των χρεών και την κατάργηση των φόρων, να τους κάνει τα έξοδα να επιστρέψουν στη Ρωσία, ώστε να σταματήσουν να «δυσφημούν» το Κιλκίς!!! 

Κώστας Πινέλης

Κιλκίς 21-4-2017