Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ, ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΚΑΙ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΣ

Αποσπάσματα από την διακήρυξη της Κ.Ε. του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια από την Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση

Η αναγκαιότητα και η επικαιρότητα του σοσιαλισμού, η δυνατότητα κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής πηγάζουν από την καπιταλιστική εξέλιξη που οδηγεί στη συγκεντρωμένη παραγωγή. Καπιταλιστική ιδιοκτησία σημαίνει φρένο στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής. Η καπιταλιστική ιδιοκτησία ακυρώνει τη δυνατότητα να ζήσουν όλοι οι εργαζόμενοι σε κοινωνικά οργανωμένες καλύτερες συνθήκες που να ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες ανθρώπινες ανάγκες: Να έχουν όλοι δουλειά χωρίς τον εφιάλτη της ανεργίας, να εργάζονται λιγότερες ώρες απολαμβάνοντας καλύτερο επίπεδο ζωής, με υψηλού επιπέδου αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν Παιδεία και αντίστοιχες υπηρεσίες Υγείας, Πρόνοιας.

Εκεί που οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός

H κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής απελευθέρωσε τον άνθρωπο από τα δεσμά της μισθωτής σκλαβιάς, άνοιξε το δρόμο για την παραγωγή και την ανάπτυξη των επιστημών, με στόχο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Eτσι, όλοι είχαν εξασφαλισμένη εργασία, δημόσια δωρεάν ιατρική περίθαλψη και Παιδεία, παροχή φθηνών υπηρεσιών από το κράτος, κατοικία, πρόσβαση στην πνευματική και πολιτιστική δημιουργία. Παρά τα όποια προβλήματα των σοσιαλιστικών χωρών, το διαμορφωμένο σοσιαλιστικό σύστημα στον 20ό αιώνα απέδειξε την ανωτερότητα του σοσιαλισμού έναντι του καπιταλισμού, τα τεράστια πλεονεκτήματα που παρέχει για την εργασία και τη ζωή των εργαζομένων. Oι κατακτήσεις των εργαζομένων στα σοσιαλιστικά κράτη, για αρκετές δεκαετίες, ήταν σημείο αναφοράς και συνέβαλαν στην απόσπαση κατακτήσεων από το εργατικό και λαϊκό κίνημα των καπιταλιστικών κοινωνιών. Η αστική τάξη θέλει να αφαιρέσει απο τις συνειδήσεις των λαϊκών μαζών το σοσιαλισμό όχι μόνον ως όραμα, αλλά και ως προοπτική της ταξικής πάλης της εργατικής τάξης, επειδή ακριβώς αυτό ευνουχίζει την ίδια την ταξική πάλη από το κύριο, το ζήτημα της εξουσίας. Η αναζωογόνηση των ιδανικών του σοσιαλισμού, η προβολή και υπεράσπιση των κατακτήσεών του, είναι ένα από τα αντίβαρα στη σημερινή καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, ένα αποτελεσματικό όπλο στον αγώνα της εργατικής τάξης και των άλλων λαίκών στρωμάτων για τον τελικό σκοπό, την οικοδόμηση της αταξικής κοινωνίας. 

Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ

Η Οχτωβριανή Επανάσταση έφερε στο προσκήνιο μιαν ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας, που διέφερε ριζικά απ' όλα τα συστήματα που προηγήθηκαν ιστορικά και τα οποία είχαν ως κοινό χαρακτηριστικό την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Στην ΕΣΣΔ κανένας δεν μπορούσε να έχει κάποιον άλλο άνθρωπο «στη δούλεψή του». Η κατάργηση της μίσθωσης ξένης εργατικής δύναμης αποτελεί το πιο σημαντικό κοινωνικό αποτέλεσμα της Οχτωβριανής Επανάστασης, τη μήτρα όλων των επιμέρους κατακτήσεων για τη ζωή των εργαζομένων. Με τον κεντρικό σχεδιασμό ως κοινωνική σχέση παραγωγής για τη χρησιμοποίηση των κοινωνικοποιημένων μέσων πραγματοποιήθηκαν σημαντικά κοινωνικά επιτεύγματα για αρκετές δεκαετίες.

Στην ΕΣΣΔ, εξασφαλίστηκε για πρώτη φορά στην πράξη το δικαίωμα στην εργασία, καταργώντας την ανεργία ως κοινωνικό φαινόμενο. Μπήκαν τα θεμέλια για την κατάργηση των πολύμορφων οικονομικών, πολιτικών - ιδεολογικών και κοινωνικών διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας και μάλιστα σε περιοχές με τεράστιες υστερήσεις σε αυτόν τον τομέα. Αναπτύχθηκαν ταχύτατα οι επιστήμες, η δωρεάν Παιδεία σε όλες τις βαθμίδες και η δωρεάν ποιοτική Υγεία για όλο τον λαό, εξασφαλίστηκε η καθολική προσβασιμότητα και δυνατότητα συνεισφοράς στον πολιτισμό και στον αθλητισμό. 

Οι κατακτήσεις στην ΕΣΣΔ επιτεύχθηκαν σε συνθήκες ενεργητικής υπονόμευσης της παραγωγής, μόνιμης απειλής ένοπλης εξωτερικής επέμβασης, δολοφονιών μπολσεβίκων και άλλων πρωτοπόρων εργατών και αγροτών. 

Χαρακτηριστικές περίοδοι είναι: Η εισβολή 14 κρατών - με τη συμμετοχή και της Ελλάδας επί πρωθυπουργίας Ελ. Βενιζέλου - στην Ουκρανία το 1919 για την κατάπνιξη της επανάστασης. Οι αντεπαναστατικές αγριότητες, με τις οποίες απάντησε η αστική τάξη στο εσωτερικό της σοβιετικής Ρωσίας στη χαρακτηριζόμενη «επίθεση του σοσιαλισμού ενάντια στις δυνάμεις του καπιταλισμού» κατά το πρώτο πεντάχρονο σχέδιο, την περίοδο 1929 - 1934 (που περιλάμβανε την εκβιομηχάνιση και την κολεκτιβοποίηση - συνεταιριστικοποίηση της αγροτικής παραγωγής) και, στη συνέχεια, η περίοδος πριν και στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου, κατά την οποία η στάση των καπιταλιστικών κρατών - παράλληλα με τις ιδιαίτερες επιδιώξεις του καθενός - υπηρετούσε και τον κοινό στόχο της ανατροπής της ΕΣΣΔ. 

Οι συνέπειες των Α' και Β' Παγκόσμιων Πολέμων έθεσαν επιπλέον εμπόδια στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, δεδομένου ότι τέτοιου μεγέθους καταστροφές δεν γνώρισε καμία άλλη χώρα, ενώ ο βασικός αντίπαλος της ΕΣΣΔ στον παγκόσμιο ανταγωνισμό σοσιαλισμού - καπιταλισμού, οι ΗΠΑ, δεν γνώρισαν πόλεμο στο έδαφός τους. 

                                              Εμψυχωτική ομιλία του Στάλιν το 1941

Τα αποτελέσματα του κεντρικού επιστημονικού σχεδιασμού της εργατικής εξουσίας, όπως η εξάλειψη της ανεργίας, η γρήγορη και αποτελεσματική εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού, η εύστοχη κατανομή του στο σύνολο της οικονομίας, τα επιτεύγματα στη διερεύνηση του διαστήματος, η μετατροπή της ειρηνικής βιομηχανίας σε πολεμική στις παραμονές του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, είναι πρωτοφανή, αν συνυπολογίσουμε επίσης την προκαπιταλιστική καθυστέρηση πολλών περιοχών και τη βαθιά ανισομετρία της καπιταλιστικής ανάπτυξης που επικρατούσε στο εσωτερικό της τσαρικής Ρωσίας. Η απόσταση που κάλυψε η εργατική εξουσία στο εσωτερικό της χώρας και διεθνώς στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων ήταν πραγματικά τεράστια. 

Πως και γιατί φτάσαμε στην αντεπανάσταση και στην ανατροπή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης

. Η λύση αναζητήθηκε στη διεύρυνση της αγοράς, στον «σοσιαλισμό με αγορά».

Ως σημείο στροφής ξεχωρίζει το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), επειδή σε αυτό, με όχημα τη λεγόμενη «προσωπολατρία», υιοθετήθηκαν μια σειρά οπορτουνιστικές θέσεις για τα ζητήματα της στρατηγικής του κομμουνιστικού κινήματος, των διεθνών σχέσεων, εν μέρει και της οικονομίας. Γενικότερα, αδυνάτισε η κεντρική διεύθυνση του σχεδιασμού. Αντί να σχεδιαστεί η μετατροπή των κολχόζ σε σοβχόζ και κυρίως να αρχίσει το πέρασμα όλης της συνεταιριστικής - κολχόζνικης παραγωγής στον κρατικό έλεγχο, το 1958 τα τρακτέρ και άλλα μηχανήματα πέρασαν στην ιδιοκτησία των κολχόζ, θέση που είχε απορριφθεί παλιότερα.

Λίγα χρόνια μετά, με αφετηρία τη λεγόμενη «μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» (1965), υιοθετήθηκε η αστική κατηγορία του «επιχειρησιακού κέρδους» της κάθε μεμονωμένης παραγωγικής μονάδας και η σύνδεση με αυτό των αμοιβών των διευθυντών και των εργαζομένων

Την ίδια περίπου περίοδο αναθεωρήθηκε και η μαρξιστική - λενινιστική αντίληψη για το εργατικό κράτος. Το 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1961) χαρακτήρισε το κράτος της ΕΣΣΔ ως «παλλαϊκό» κράτος και το ΚΚΣΕ ως «παλλαϊκό κόμμα». Αυτές οι θέσεις επέφεραν ραγδαία άμβλυνση και στη συνέχεια μετάλλαξη των επαναστατικών χαρακτηριστικών και της κοινωνικής σύνθεσης του κόμματος. Η μετατροπή του οπορτουνιστικού εκφυλισμού του ΚΚΣΕ σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη εκδηλώθηκε το 1987, με την ψήφιση νόμου που κατοχύρωνε θεσμικά τις καπιταλιστικές σχέσεις με πρόσχημα την πολυμορφία των σχέσεων ιδιοκτησίας, την περίφημη πολιτική της «περεστρόικα» και της «γκλάσνοστ». Αυτό το γεγονός σηματοδοτεί και την τυπική έναρξη της περιόδου της αντεπανάστασης.

Να σημειώσουμε ότι ο αριθμός των ανθρώπων που απόκτησαν ανώτατη μόρφωση από 1,2 εκατομμύρια το 1939 αυξήθηκε στα 21 εκατομμύρια ανθρώπους στα τέλη της δεκαετίας του ‘80. Συνολικά, από το 1918 έως το 1990 απέκτησαν μέση και ειδική μόρφωση 135 εκατομμύρια άνθρωποι.

Μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, μέσα σε ελάχιστα μόλις χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του 1920 το προσδόκιμο ανέβηκε στα 44 χρόνια. Το 1987, το προσδόκιμο ζωής στην ΕΣΣΔ είχε φτάσει στα 69 χρόνια (όσο, δηλαδή, και στις καπιταλιστικές χώρες).
Κατά την σοσιαλιστική οικοδόμηση αυξήθηκε κατακόρυφα ο αριθμός των γιατρών όλων των ειδικοτήτων, ενώ μειώθηκε κατά 10 φορές η παιδική θνησιμότητα που στην τσαρική Ρωσία αποτελούσε καθημερινό φαινόμενο. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 περίπου 160 εκατομμύρια άνθρωποι περνούσαν κάθε χρόνο από δωρεάν προληπτικό έλεγχο, ενώ πάνω από 35 εκατομμύρια βρίσκονταν υπό μόνιμη ιατρική παρακολούθηση. Κατά την ίδια περίοδο έφτασαν να λειτουργούν περισσότερα από 28.000 γυναικεία ιατρεία και παιδικές κλινικές, ενώ η τακτική ιατρική παρακολούθηση και εξέταση των παιδιών αποτέλεσε προτεραιότητα του σοβιετικού συστήματος υγείας («Η Υγεία-Πρόνοια ως κοινωνικό αγαθό. Η πρώτη σοσιαλιστική εμπειρία», ΚΟΜΕΠ, Τεύχος 3, 2016).

Από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις του σοσιαλιστικού συστήματος ήταν στον τομέα της εργασίας: Σταθερή και μόνιμη εργασία που, σύμφωνα με τη νομοθεσία δε μπορούσε να ξεπερνά τις 41 ώρες την εβδομάδα. Καθιέρωση μειωμένης εργασιακής εβδομάδας (36 ώρες) για όσους δούλευαν σε ανθυγιεινές εργασίες, αλλά και σε συγκεκριμένες ειδικότητες όπως, παραδείγματος χάρη, γιατροί και δάσκαλοι. Η εργάσιμη εβδομάδα στην Σοβιετική Ένωση ήταν από τις μικρότερες στον κόσμο, ενώ σε όλους τους εργαζόμενους εξασφαλίζονταν μέρες ανάπαυσης κάθε εβδομάδα καθώς και ετήσιες άδειες με αποδοχές.

25 χρόνια μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ, με τόνους λάσπης να έχουν ριχτεί για την κατασυκοφάντηση του Σοσιαλισμού, η πλειοψηφία των Ρώσων νοσταλγεί την Σοβιετική Ένωση. Σύμφωνα με έρευνα του ρωσικού ινστιτούτου Levada τον Μάρτη του 2016, το 56% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι λυπούνται που δεν υπάρχει πλέον η ΕΣΣΔ, ενώ το 58% απάντησε θετικά στην αναβίωση της. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2011 ήταν 50%.
Ωστόσο, η νοσταλγία για τον Σοσιαλισμό στη Ρωσία δεν προέρχεται μόνο από τις παλαιότερες γενιές. Σε έρευνα του Pew Research Center το 2014, το 40% των νέων κάτω των 30 ετών (γεννημένοι, δηλαδή, τις δεκαετίες 1980 και 1990) χαρακτήρισαν “αρνητικό γεγονός” την ανατροπή του Σοσιαλισμού στη χώρα τους.

Κώστας Πινέλης
18-7-2017